اتنوفارماکولوژی گیاهان دارویی بندر گناوه

زمینه: اتنوفارماکولوژی ابزاری است نیرومند که با ایجاد فرصت برای همکاری میان رشته‌ای و چند رشته‌ای و نیز کسب اطلاعات بسیار با ارزش در مورد گیاهان دارویی به کاربرد شده در فرهنگ‌های گوناگون، زمینه را جهت کشف داروهای جدید فراهم می‌سازد. هدف از این پژوهش شناخت گیاهان دارویی بوده است که در منطقه بندر گناوه بوشهر در شمال خلیج‌فارس، کاربرد سنتی دارند. مواد و روش‌ها: کاربردهای گیاهان دارویی از 30 نفر آگاه بومی منطقه بندر گناوه به‌صورت مصاحبه‌ی حضوری گردآوری شده و شاخص‌های فراوانی نسبی (Relative Frequency of Citation) و شاخص اهمیت فرهنگی (Cultural Importance Index) برای هر گیاه دارویی منطقه بندر گناوه نیز محاسبه گردید. یافته‌ها: به‌طور کلی 93 گونه گیاه دارویی در منطقه بندر گناوه استان بوشهر مربوط به 55 خانواده شناسایی گردید. گیاهان اسفرزه (Plantago psyllium)، هلپه (Teucrium polium)، اسپند (Peganum harmala)، خاک شیر (Descuraninia sophia)، کاسنی (Cichorium intybus)، سربرنجاسف (Achillea eriophora DC)، بابونه (Matricarria charmomilla) و هندوانه ابوجهل (Citrolus colocynthis) بالاترین شاخص اهمیت فرهنگی را در منطقه داشتند. گیاهان اسفرزه (Plantago psyllium)، خاک شیر (Descuraninia sophia) و آویشن (Zataria multiflora) نیز بالاترین شاخص فراوانی نسبی را از خود نشان دادند. شایع‌ترین کاربرد دارویی گیاهان به‌ترتیب برای بیماری‌های گوارشی، زنان و زایمان، بیماری‌های تنفسی، عفونی، مزاج گرم و بیماری‌های متابولیک به‌دست آمد. افزون به کاربرد این گیاهان در درمان بیماری‌ها که در طب قدیم ایران نیز وجود داشته است، مردم بندر گناوه به صورت ویژه از گیاه بنگو (اسفرزه) برای درمان آبسه و دمل‌های چرکی، سینه درد و بیماری‌های پوستی، هلپه برای قندخون و شستشو و ضدعفونی کردن زخم، اسپند برای عفونت‌های رحمی و کرامپ‌های شکمی، خاک شیر برای درمان امراض قلبی و گرمازدگی، کاسنی برای گرمازدگی و تصفیه کبد، سربرنجاسف برای درمان رفلاکس، قندخون و ترمیم زخم، بابونه برای تشنج، دردهای قاعدگی، هندوانه ابوجهل برای همورویید، قند خون و روماتیسم و آویشن جهت آرام‌بخشی، درمان دردهای شکمی و بیماری‌های تنفسی استفاده می‌کنند. نتیجه‌گیری: تنوع گسترده‌ای از گیاهان دارویی در منطقه بندر گناوه وجود دارد که هر چند همان کاربردهای درمانی که در طب سنتی ایران رایج است از آن‌ها انجام می‌شود ولی مردم گناوه شماری از گیاهان را برای درمان بیماری‌هایی به‌کار می‌برند که ویژه این منطقه است و پژوهش پیرامون این گیاهان دارویی می‌تواند آغازگر راهی برای کشف داروهای جدید در عرصه درمان باشد.